Zwaluwen 2023

Over het zwaluwbestand in 2023 kunnen we in het algemeen best wel tevreden zijn. We hadden wel verwacht, dat we ons over de oever- en gierzwaluwen – net als in 2022 – niet druk hoefden te maken. Maar met de huis- en de boerenzwaluw is het altijd afwachten, Nou, de boerenzwaluwen op onze referentie-adressen hebben goed geboerd. Er viel voor hen zelfs een klein plusje t.o.v. 2022 te noteren. Daartegenover staat dan toch een groter minnetje voor de huiszwaluwen, deels veroorzaakt door het wegvallen van de kolonie op Koks.

Daar hebben we gezien, hoe kwetsbaar een kolonie is en hoe afhankelijk van de mens.  En mogelijk krijgen we daar in de toekomst nog meer mee te maken : we hebben op verschillende plaatsen veel nesten onder één dak en als dan dat pand van eigenaar of bestemming verandert, kan dat het einde van een hele kolonie betekenen.

Boerenzwaluwen :
Dit jaar ( 2023) hebben de boerenzwaluwen de forse stijging van 2022 weten te handhaven en zelfs voor de eerste keer de 100 nesten weten aan te tikken op onze referentie-adressen. Maar het blijft een beetje zorgelijk, dat bijna ¾ van ons totale  bestand geteld wordt op slechts 3 adressen. Als een bedrijf stopt of een huis wordt verkocht kan onze telling er meteen heel anders uit gaan zien.

De resultaten van 2023 zijn:

Lokatie	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Esdonk (3)	9	21	15	11	19	24
BBM (1)	5	5	2	3	5	6
De Mortel (2)	9	9	5	4	5	12
Elsendorp (3)	47	15	41	30	62	58
Totaal	70	50	63	48	91	100

Huiszwaluwen:
Dit jaar heeft ons huiszwaluwbestand een flinke veer moeten laten en is terug naar het niveau van 10 jaar geleden. Dat is niet alleen te wijten aan het wegvallen van de kolonie op Koks. We hebben dit jaar ook gemerkt, dat er door de droogte ook verschillende nesten in met name Elsendorp naar beneden zijn gevallen, maar ook, dat veel mensen niet direct zitten te wachten op poepende huiszwaluwen aan hun huis. Wat dat betreft hebben boerenzwaluwen het in de stallen van een boer heel wat gemakkelijker. Maar vooral bij de huiszwaluw zijn we afhankelijk van de goodwill van de huiseigenaar.

Geïnventariseerde nestpaartjes 2023 : totaal 100 (134 in 2022)

                        > Elsendorp:                44 broedpaartjes    (63 in 2022)

                        > De Mortel:               35 broedpaartjes    (36 in 2022

                        > Gemert:                    21broedpaartjes    (28 in 2022)
                        > Koks                        0 broedpaartjes    (7 in 2022)           

Meerjarenoverzicht aantal broedpaartjes huiszwaluwen

Lokatie	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
Elsendorp	27	38	34	34	35	44	57	48	50	63	44
Gemert	32	42	36	34	34	21	36	30	32	28	21
Kokse Hoeve	0	0	0	12	18	21	18	8	16	7	0
De Mortel	29	40	33	26	27	19	39	40	37	36	35
Totaal	88	120	103	106	114	105	150	126	135	134	100

Huiszwaluwtil Elsendorp :  
Het is om er moedeloos van te worden : ook in het veertiende broedseizoen stond onze huiszwaluwtil in Elsendorp helemaal leeg. En dat, terwijl de til in 2010 geplaatst is, rekening houdend met alle eisen van de deskundigen. Alleen de huiszwaluw zelf is niet gehoord!

Ligt het nu aan een teveel aan kunstnesten, aan het gebruik van te gladde kunststof of is gewoon de afstand tot de kolonie in het voormalige klooster te groot? Wie het weet mag het zeggen. Maar net de plaats, waar de huiszwaluwen met hun poep niemand tot overlast zouden zijn, daar willen ze niet wonen, ondanks alle verleidingskunsten vanuit de VWG Gemert.

Gierzwaluwen

Ook in 2023 hebben we volop kunnen genieten van onze gierzwaluwen, die nadrukkelijk aanwezig waren in het luchtruim boven onze huizen. Het geeft wel aan, dat ze voldoende broedgelegenheid hebben en er ook genoeg voedsel te verzamelen is om een nestje jonge “gieren” groot te brengen.

En wat geeft het een voldoening om in de avondlucht een grote groep razendsnel rondvliegende gierende ankertjes “ankertjes” te zien en zeker, als ze dan met een klein groepje met veel lawaai om je huis heen razen. Wat een gelukzalig gevoel bekruipt je dan!                                          

Oeverzwaluwen:
Onze beide oeverzwaluwwanden in Gemert ook in 2023 volledig bezet. Een lust voor het oog en een natuurpareltje op het Smartpark in Gemert. Zeker nu dit natuurpareltje op een industrieterrein verrijkt is met een informatiebord over de natuur en de oeverzwaluw en het Piet Buetsbankje de vermoeide wandelaar of fietser uitnodigt om in alle rust van al dit fraais inclusief de rondvliegende oeverzwaluwen te komen genieten. Een place to be!
De oeverzwaluwwand bij van Haandel daarentegen was ook dit jaar niet in trek en die wand hebben de oeverzwaluwen dan ook volledig links laten liggen.

Meerjarenoverzicht aantal nesten oeverzwaluwen

2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020	2021	2022	2023
13	53	85	50	111	104	75	80	110	113	159	150

Nachtzwaluwen
Nog steeds treffen we de nachtzwaluw aan in ons gebied. Ook dit jaar was dat weer het geval. Laten we hopen, dat hij niet de weg opgaat van de klapekster, maar de nachtzwaluw doet het op het ogenblik vrij goed in Nederland.

---

Zwaluwen 2019

Het jaar 2019 was  – wat de zwaluwen in ons gebied betreft – een jaar met grote verschillen tussen met name de huiszwaluwen en de boerenzwaluwen in ons gebied. Tegenover een achteruitgang van de boerenzwaluw met bijna 30% zien we een forse toename van bijna 50% bij de huiszwaluw. Of die toename een blijvertje zal zijn, moeten we afwachten, maar de achteruitgang van de boerenzwaluw zet helaas nog steeds door.

Boerenzwaluwen

Net als in de rest van Nederland zit de boerenzwaluw ook in ons werkgebied in zwaar weer. We hebben in 2019 maar 50 broedgevallen kunnen tellen : een laagterecord en meer dan een halvering t.o.v. het jaar 2017. Alleen op Esdonk was er sprake van een aanzienlijke toename. Laten we hopen, dat de boerenzwaluw in een soort golfbeweging zit en dat we volgend jaar kunnen spreken van een licht herstel.
Het meest opvallende van dit jaar was wel het verschijnsel, dat mussen de boerenzwaluwen uit de (nieuwe ) veestallen  aan het verdrijven zijn. Op 1 adres vonden de boerenzwaluwen in het voorjaar – bij terugkomst uit Afrika – zelfs hun oude nesten gekraakt door  mussen

De resultaten van 2019 zijn:

Lokatie	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Esdonk (3)	37	23	15	10	9	21
BBM (1)	1	2	2	1	5	5
De Mortel (2)	21	24	19	30	9	9
Elsendorp (3)	35	30	44	62	47	15
Totaal	94	79	80	103	70	50

Huiszwaluwen

In tegenstelling tot de boerenzwaluw is de huiszwaluw geen zorgenkindje, maar was de huiszwaluw in 2019 een echte “stijger”. Een stijging van het aantal nestpaartjes in ons gebied met bijna 50% is toch wel spectaculair te noemen. Het jaar 2020 gaat ons leren of 2019 wel of niet een incident is geweest. We wachten gespannen af!

Geïnventariseerde nestpaartjes 2019 : totaal 150  (105 in 2018)

                        > Elsendorp:               57 broedpaartjes    (44 in 2018)
                        > Mortel:                     39 broedpaartjes    (19 in 2018)
                        > Gemert:                    36 broedpaartjes    (21 in 2018)
                        > Kokse Hoeve           18 broedpaartjes    (21 in 2018)       

Lokatie	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
Elsendorp	42	32	42	46	27	38	34	34	35	44	57
Gemert	43	41	51	48	32	42	36	34	34	21	36
Kokse Hoeve	0	0	0	0	0	0	0	12	18	21	18
De Mortel	22	21	30	18	29	40	33	26	27	19	39
Totaal	107	94	123	112	88	120	103	106	114	105	150

Huiszwaluwtil

Dit is nog steeds hetzelfde liedje!       Onze bedoeling was om met de plaatsing van een huiszwaluwtil (2010) in Elsendorp de achteruitgang van de huiszwaluw in Elsendorp te kunnen stoppen door ze een vaste en veilige broedplaats aan te bieden. Helaas hebben we voor het tiende  broedseizoen op rij ook in 2019 geen huiszwaluw in onze til gezien. Een lichtpuntje is wel, dat desondanks het aantal huiszwaluwnesten in Elsendorp het afgelopen jaar opnieuw is gestegen! Zij hebben onze hulp dus blijkbaar nog helemaal niet nodig : ze lossen de woningnood zelf wel op!

Gierzwaluwen

Om het voortbestaan van de gierzwaluw op lange termijn in Nederland te garanderen is het noodzakelijk, dat men de verloren gegane broedplaatsen compenseert door nieuwe nestplaatsen aan te bieden in de vorm van ingemetselde neststenen en/of opgehangen gierzwaluwnestkasten. Van ons laatste gierzwaluwproject in plan Oliemolen in Gemert wordt al sinds 2014 dankbaar gebruik gemaakt niet alleen door de gierzwaluwen, maar ook de mussen hebben de ingemetselde nestkasten ontdekt.Door de medewerking van Stichting Goed Wonen en de aannemers neemt het aantal nestplaatsen nog steeds toe!                             Het inventariseren van gierzwaluwen is geen haalbare kaart. Door de vele rondvliegende gierzwaluwen kunnen we echter concluderen, dat het goed gaat met de soort, nadat er jarenlang vele nestkasten zijn geplaatst en ingemetseld.

Oeverzwaluwen

In 2019 is het hele seizoen door de oeverzwaluwwand op het industrieterrein (Smartpark)  in Gemert druk bewoond geweest : we kunnen bijna wel  spreken van een bezetting van 100%. Dit in tegenstelling tot de oeverzwaluwwand bij van Haandel, die dit jaar maar een vrij magere bezetting telde. Deze schommelingen in bezetting passen eigenlijk wel een beetje bij de oeverzwaluw.
We hebben in 2019 samen met eigenaar Pieter van Haandel bekeken, wat er voor mogelijkheden waren voor renovatie van de oeverzwaluwwand. In de loop van het jaar bleek, dat een renovatie van de hele wand geen optie was. We zouden ongeveer 1/3 deel van de wand behouden/renoveren  en de rest slopen. Dat zou in het najaar gebeuren, maar door  ziekte van de eigenaar en het natte weer werd de sloop uitgesteld tot januari 2020. We hopen de wand voor het broedseizoen van 2020 toch klaar te hebben.
In overleg met de provincie en de gemeente heeft is de eigenaar begonnen de zandwinningsplas om te bouwen tot een soort natuurplas en wil hij het terrein veranderen in een gebied voor kleinschalige recreatie met nadruk op natuurbehoud. Of deze plannen uitgevoerd kunnen worden is afhankelijk van medewerking van provincie en gemeente.

2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019
47	82	35+?	67	13	53	85	50	111	104	75	80

Nachtzwaluwen

Nog steeds treffen we de nachtzwaluw aan in ons gebied. Ook dit jaar was dat weer het geval. Laten we hopen, dat hij niet de weg opgaat van de klapekster, maar de nachtzwaluw doet het op het ogenblik vrij goed in Nederland.